Spacerując wzdłuż doliny rzeki Rawki, Korabiewki czy Grabinki, nie zdajemy sobie w większości sprawy, jak wiele kryją one w sobie przyrodniczych tajemnic. Warto zatrzymać się choć na chwilę, przyjrzeć nurtowi wody, rosnącej na brzegach roślinności czy też piaszczystym skarpom. Przy odrobinie szczęścia natrafić tu możemy na ślady bytowania, a może i samego rzęsorka rzeczka – jednego z ciekawszych mieszkańców Bolimowskiego Parku Krajobrazowego.
Rzęsorek rzeczek (Neomys fodiens) to niewielki ssak z rodziny Soricidae (Ryjówkowate), który często mylony jest z myszami, nornicami, ryjówkami czy kretami. Pokryty jest gęstym, aksamitnym, krótkim futerkiem. Strona grzbietowa zwierzęcia jest ciemnoszara lub ciemnobrązowa, brzuszna natomiast przeważnie biała. Niekiedy zdarzają się też osobniki o ciemno ubarwionym brzuchu; ostra linia oddzielająca ciemną od jasnej strony ciała nie jest więc cechą rozpoznawczą gatunku. Ciało rzęsorka osiąga długość do 10cm i masę do 25g. Głowa zwęża się ku przodowi w długi ryjek. Zęby są na końcach brunatne, co odróżnia je od przedstawicieli tej samej rodziny – zębiełków, u których są całkowicie białe. Kolejną cechą rozpoznawczą jest ogon, sięgający do 8cm długości. Jego spodnia strona tworzy u rzęsorków tak zwany kil – pas sztywnych, szczecinowatych włosów, służących jako ster podczas pływania. U rzęsorka rzeczka kil ciągnie się przez całą długość ogona, u rzęsorka mniejszego natomiast występuje od połowy ogona do jego końca. U zębiełków ogon nie tworzy kila - pokryty jest z każdej strony długimi rzadkimi włosami. Przednie łapki rzęsorka są drobne i chwytne, tylne natomiast – większe, dłuższe, pokryte sztywnymi, długimi włosami - służą niczym wiosła do pływania, pomimo braku błony pławnej między palcami.
Zamieszkuje siedliska wilgotne – zarośnięte brzegi rzek, strumieni, jezior i stawów. Mimo wszelkich uprzedzeń ludzi do „myszopodobnych” stworzeń, należy jak najbardziej cieszyć się z jego występowania w najbliższym otoczeniu. Preferuje on wody czyste o piaszczystym lub żwirowym dnie, jest zatem swego rodzaju wyznacznikiem niskiego stopnia skażenia wód powierzchniowych. Rzęsorek rzeczek jest znakomicie przystosowany do życia w wodzie – dobrze pływa jak i nurkuje. Podczas nurkowania nabiera wygląd srebrzysto skrzącej kuli, co jest wynikiem otaczających jego futerko maleńkich pęcherzyków powietrza. Zjawisko to powoduje zarówno ochronę zwierzęcia przed utratą ciepła jak i ułatwia wynurzenie się na powierzchnię – bąbelki wypychają jego ciało ku górze.
Rzęsorki żywią się przede wszystkim wodnymi bezkręgowcami (owadami, ich larwami, ślimakami), ponadto drobnymi rybami i płazami. Polują najczęściej w wodzie; poszukują pokarmu biegając po dnie zbiornika, grzebiąc ryjkiem w mule czy kamieniach, a także aktywnie chwytając zdobycz w toni wodnej. Dzięki substancji toksycznej zawartej w ich ślinie, są w stanie upolować ofiary dużo większe od siebie. Swoim jadem paraliżują ofiarę, a następnie zanoszą do swych nor na lądzie. Rzęsorki rzeczki (oraz rzęsorki mniejsze) to jedyne występujące w Polsce jadowite ssaki.
Zwierzęta te należą do agresywnych i prowadzą samotniczy tryb życia. Pomiędzy rzęsorkami rzeczkami często dochodzi do walk o terytorium. Łączą się w pary jedynie w okresie godowym. Konkurują również z rzęsorkami mniejszymi (łagodniej usposobionymi), co prowadzi do ich częściowego wypierania i odganiania na sąsiadujące nisze ekologiczne.
Opracowała:
Kinga Nowak,
Stażysta w Dyrekcji Bolimowskiego Parku Krajobrazowego w Skierniewicach
